parallax background

نوفل لوشاتو در صدر اخبار جهان (قسمت سوم)

نوفل لوشاتو در صدر اخبار جهان (قسمت دوم)
سپتامبر 2, 2019
نوفل لوشاتو در صدر اخبار جهان (قسمت چهارم)
ژانویه 4, 2020

در قسمت دوم گفته شد که اعتصاب غذای کلیسای سن مری پایان یافت ولیکن کشمکش ها ادامه پیدا کرد و روز به روز بر ابعاد آن افزوده می شد. وقتی زمزمه خروج امام از عراق و آمدن احتمالی به پاریس مطرح شد ما نگران بودیم که این اختلافات که میان روشنفکران مذهبی به وجود آمده و به جای هم افزایی، همدیگر را خنثی می کنیم چه باید کرد؟ متأسفانه این پیش بینی بعد از ورود امام به پاریس تحقق پذیرفت و سرنوشت انقلاب اسلامی را به گونه دیگری رقم خورد. در بخش های آینده مفصلا بدین موضوع خواهیم پرداخت.

L قبل از ورود امام به پاریس واقعه ای تکان دهنده رخ داد، که به مناسبت اهمیت تاریخی به آن اشاره می شود. تقریبا یک ماه قبل از ورود امام به پاریس یکی از خبرنگاران فرانسوی برای مصاحبه و فیلمبرداری از امام اجازه ملاقات گرفت و به نجف رفت. بعد از ملاقات در حال بازگشت به پاریس بود که توسط پلیس عراق بازداشت شد و حلقه فیلم مصاحبه با امام را از او گرفتند.

در اروپا سرو صدای زیادی بر پا شد. اعتراض هایی از ناحیه سازمان های بین المللی حقوق بشر، سازمان عفو بین المل...) صورت گرفت. سرانجام دولت عراق مجبور شد پس از چند روز او را آزاد کند. پس از بازگشت او به پاریس معلوم شد خبرنگار قبلا پیش بینی چنین برخوردی را کرده بود و کپی فیلم را به طور مخفیانه به پاریس فرستاده بود.

متن مصاحبه تکان دهنده او بلافاصله در روزنامه های معتبر مانند لوموند یا فیگارو به چاپ رسید و مورد بحث محافل سیاسی و روشنفکری قرارگرفت. خبرنگار شرح مفصلی از نحوه زندگی، برخورد با مسائل، موضع گیریهای امام نسبت به رژیم شاه و قدرتهای خارجی مختصری از برنامه آینده و همچنین مسائل خصوصی از جمله ساده زیستی و آرامش درونی، معرفت و معنویت آیت الله ارائه داده بود، از جمله مسائلی که برای جامعه غرب تازگی داشت این بود که نوشته بود، ایشان از ابتدا تا انتهای مصاحبه با خونسردی کامل راجع به یک یک موضوعات به طور دقیق پاسخ می داد، حتی در موضوعات حساس مانند درگذشت فرزندش سید مصطفی خمینی اندک تغییری در چهره و گفتارش مشاهده نشد، آرام، محکم و مستدل به پرسش ها پاسخ می داد.

این نحوه برخورد همه را به حیرت واداشت و امام خمینی را در مقام و موقعیت مردان نادر تاریخ و اهل معرفت مانند جنید بغدادی یاسید ابوالحسن مديثه ای که در مرگ فرزندانشان با خونسردی تمام برخورد کرده بودند قرار داد.

انتشار این مصاحبه هيجان انگیز با توجه به زمینه های مساعد قبلی که شرحش آمد، در شناسایی رهبر انقلاب به مردم غرب و شرق بسیار مؤثر واقع شد.

>ورود امام خمینی به پاریس شرح کامل خروج امام خمینی از نجف و ورود به پاریس در خاطرات آقای دکتر یزدی آمده، که در اینجا از تکرار آن خودداری می شود ولی خلاصه ای از آن برای روشن شدن مسائل بعدی ضروری است که اشاره می شود. آقای خمینی به عراقی ها گفته بودند که به هیچ وجه و به هیچ قیمتی به نجف برنخواهند گشت از بصره به کویت و از آنجا به دمشق خواهند رفت و به همین دلیل در هواپیمایی که بعد از ظهر همان روز از بصره به بغداد پرواز می کرد برای پنج نفر جا پیش بینی کرده بودند.

بعد از آنکه آقای خمینی پیشنهاد سفر به پاریس را پذیرفتند، در مورد جو سیاسی ایرانیان مقیم پاریس صحبت شد. ایشان نگرانی خود را از اختلافات گروه ها و اشخاص در پاریس ابراز داشتند و شرط گذاشتند که در پاریس به این دسته بندیها و گروه بندیها کشیده نشوند.

اولین شرط این بود که ایشان در پاریس به منزل هیچ کس وارد نخواهد شد. بنابر این، باید ترتیبی داده می شد که مکان مستقلی برای اقامت ایشان اجاره شود و اجاره آن را شخصأ خود خواهند پرداخت، به طوری که هیچ کس نتواند از حضورشان در پاریس بهره برداری گروهی و یا شخصی نماید. سپس درباره وضع غذا و خوراک از جهت انطباق با مقررات شرعی سؤالاتی کردند. توضیح دادم که در پاریس اقلیت بزرگی از مسلمان، خصوصا الجزایریها هستند که مغازه های قصابی و خواربارفروشی و حتی نانوایی های خودشان را دارند و برای تهیه گوشت طبق ذبح شرعی و دیگر مواد غذایی مشکلی نخواهد داشت. به هر حال ایشان گفتند که مرا متشرع میدانند و مسئولیت شرعی آن را بر عهده من وامی گذارند.(۱) در این قسمت از سخنان آقای دکتر نکات قابل توجهی وجود دارد که ضروری است به پاره ای از آنها اشاره شود:

نکته اول اینکه امام خمینی که تا این زمان از وجود دسته بندیها و اختلافات جناح های روشنفکری مذهبی بی اطلاع یا کم اطلاع بودند، قبل از آمدن به پاریس در جریان قرار گرفتند و همین امر باعث بعد از ورود و قرار گرفتن در متن اختلاف ها، تدریج از اعتماد اولیه شان نسبت به روشنفکران مذهبی کاسته شود و رو به سردی گراید. از این رو بود که آقای بنی صدرتمایل چندانی برای ورود ایشان به پاریس نداشت، زیرا ماجراهای بعدی را از قبل پیش بینی کرده بود.

نکته دوم اینکه روحیه انحصارطلبی آقای دکتر یزدی باعث شده بود روحانیون همراه امام از ایشان دل خوشی نداشته باشند و از اول خود را برای ستیزهای بعدی آماده کرده بودند. روزی حجت الاسلام فردوسی پور میگفت وقتی از نجف خارج شدیم، حاج احمد آقا به ما گفت مواظب باشید کلاه سرتان نرود. آقای دکتر یزدی و دیگر روشنفکران از ماجراهای نهایی غافل و تنها به اختلاف های درون گروهی خود متمرکز شده بودند و شده بودیم.

سرانجام روز موعود فرارسید. یک روز قبل از ورود امام به پاریس خبردار شدیم ایشان فردا حرکت می کنند و باید مکان مستقلی برایشان در نظر گرفت، زیرا همان طور که آقای دکتر یزدی گفتند ایشان چند شرط گذاشته بودند که یکی از آنها این بود که حتما باید منزل مستقل باشد. این موضوع ما در مضیقه سختی قرار داد. در این زمان کوتاه پیدا کردن منزل در پاریس کار آسانی نبود (در شهر پاریس همیشه مشکل می توان منزل و خانه مناسب پیدا کرد). به چند بنگاه مراجعه کردیم، ولی منزل مناسبی پیدا نشد . آقای بنی صدر پیشنهاد کرد منزلی که ما چند روزی از اقامتمان نگذشته بود و هنوز کسی از آن اطلاع نداشت را در اختیار امام قرار دهیم. با سرعت به جمع آوری وسایل که تازه نظم داده شده بود، مشغول شدیم. پلاک منزل را برداشتیم و به نام امام خمینی نوشتیم.


محل آماده شد و همگی آماده پذیرایی شدیم. فردای آن روز خبر دادند که امام و همراهان راهی پاریس شده اند. قرار بر این بود که به جز چند نفرازخودی ها، فعلا کسی از ورود امام مطلع نگردد. به اتفاق آقای بنی صدر، سودابه شدیفی و چند نفر از دوستان مانند آقایان دکتر مهدی عسگری، دکتر أحمد سلامتیان، دکتر عروجی (جراح)، مهندس رضا بنی صدر، فائق بی ریا آیت الهی و ایرج غضنفر پور به فرودگاه رفتیم.

آقایان دکتر حسن حبیبی و صادق قطب زاده جداگانه با کویت و نجف در تماس بودند و قاعدتا باید در فرودگاه حاضر می بودند، اما از آنان خبری نبود. ما فکر کردیم در ساعت حرکت و یا محل فرودگاه اشتباه شده است، لذا از همان فرودگاه با نجف تماس گرفتیم. سید حسین خمینی فرزند آقا مصطفی گوشی تلفن را برداشت و گفت أمام و همراهان حرکت کرده اند، شاید در فرودگاه دیگری به زمین نشسته باشند. بلافاصله به فرودگاه شارل دوگل رفتیم. مسئول فرودگاه گفت یک هواپیما ساعتی قبل به زمین نشست که چند نفر روحانی پیاده شدند و رفتند. ما فکر کردیم امام و همراهان بودند. دوباره به فرودگاه اورلی بازگشتیم. حضرات همه جمع شده بودند. نزدیک ظهر هواپیما به زمین نشست. امام و سید احمد آقا، دکتر یزدی و آقایان دعایی و فردوسی پور پیاده شدند و به سالن فرودگاه آمدند.

آقای دکتر یزدی بلیت ها را به پلیس نشان داد و پس از مهر شدن آنها، به طرف ما آمده اند. آقای قطب زاده قبل از همه جلو رفت و مصافحهای صورت گرفت. امام لبخند رضایت بخشی زد و احوالپرسی گرمی کرد. پس از او آقای بنی صدر رفت و دیده بوسی کرد، اما با احوالپرسی مختصر ولی نه به گرمی آنچه با قطب زاده انجام شده بود. سپس آقایان دکتر حبیبی، دکتر عسگری، دکتر سلامتیان، دکتر عروجی و بقیه افراد یکی یکی با امام دیدار کردیم.

امام جز دو نفر اول، دیگران را برای اولین بار بود که می دید و شناخت زیادی نداشت. اما همان طور که آقای دکتر یزدی در خاطراتشان اشاره کردند، ایشان در مسیر راه از وجود دسته بندی ها و اختلاف ها آگاه شدند.

از خبرنگاران و فیلمبرداران خبری نبود. قرار بود اطلاعی داده نشود، فقط دو نفر از دوستان برای عکس گرفتن آمده بودند که دوربین یکی از آنها فیلم نداشت و درب دوربین دیگری بسته بود و لذا هیچ عکس و فیلمی از آن لحظات به جای نماند.

موقع ورود به سالن فرودگاه، لحظه ای بود تماشایی. امام با چهره مصمم و جدی، مانند کسی که با لباس رزم وارد میدان کارزار شده باشد قدم بر می داشت؛ کاملا هوشیار و آماده ستیز و "هر چه بادا باد".

ورود ایشان و چند نفر روحانی در فرودگاه برای مردم آن دیار جالب و تماشایی بود (مردم فرانسه عموما طرفدار موضوعات تازه و بدیع هستند) در دو طرف أمام آقایان قطب زاده و یزدی حرکت می کردند، طوری که مجالی برای نزدیک شدن دیگران نبود. گاه گاهی هم آهسته مطالبی رد و بدل می شد. امام اما کاملا ساکت بود و با هوشیاری خاصی که داشت به سخنان آنان گوش می داد. (قبلا گفته شد ایشان از وجود اختلاف ها و دسته بندی ها مطلع شده بودند آقای بنی صدر و دیگر همراهان دور از آنان حرکت می کردند. حاج سید احمد پشت سر ایشان و گاهی اگر فرصت دست می داد در کنار ایشان قرار می گرفت.

از پلکان پایین آمدیم. به جلوی در که رسیدیم، آقای قطب زاده که فکر می کرد زمینه مساعد را آماده کرده به امام گفت برایتان آماده شده بفرمایید . امام کمی مکث کرد. آقای بنی صدر به امام نزدیک شد و گفت ما منزل تهیه کرده ایم. امام بلافاصله پیشنهاد بنی صدر را پذیرفت. درست به یاد ندارم ولی مثل اینکه قبلا در این باره با حاج احمد صحبت شده بود و آنها نسبت به آقای بنی صدر اعتماد بیشتری داشتند. این موضوع را از آن جهت می گویم که چند روز بعد در جلسه ای حاج سید احمد به ما گفت آقای بنی صدر را از خود می دانیم. بعد از آنکه امام پیشنهاد را پذیرفت، آقای فائق بی ریا اتوموبیلش را به طرف درب فرودگاه آورد. امام، آقای دکتر یزدی، آقای بنی صدر و سودابه شدیفی در اتومبیل نشستند و به طرف منزل ما حرکت کردند. آقای قطب زاده و حاج سید احمد و دکتر حبیبی در اتومبیل قطب زاده سوار شدند. آقای قطب زاده به من گفت شما هم می توانید با ما بیایید. یک نفر از وکلا که از دوستان قطب زاده بود هم سوار اتومبیل شد و حرکت کردیم.

بین راه دوست فرانسوی قطب زاده از نحوه برخورد شک برانگیز حاج سید احمد خوشش نیامد و پیاده شد. سید احمد آقا بلافاصله بعد از پیاده شدن او گفت: راحت شدیم، یکی از اجوج و معجوجها كم شدند؟

همگی از به کار بردن این الفاظ زننده تعجب کردیم. سکوتی معنی دار فضا را در بر گرفت. آقای قطب زاده بلافاصله ما را معرفی کرد و شروع کرد به تعریف کردن از دکتر حبیبی، ضمن می خواست در ضمن معرفی بگوید این دو نفر مورد اعتماد هستند، اما آقای دکتر حبیبی به ایشان نزدیکتر است. حاج احمد کاملا خسته به نظر می رسید، گفت از آن محیط گرم و گرفته نجف کلافه شده ایم. چنانچه در حوالی پاریس باغی و فضای بازی بتوان تهیه کرد بهتر از آپارتمان در بسته است. بلافاصله به فکرم رسید نوفل لوشاتو که متعلق به همسر دکتر مهدی عسگری را در نظر بگیریم.

وقتی به منزل رسیدیم، امام و همراهان وارد شده بودند. همگی خوشحال به نظر می رسیدند. پذیرایی صورت گرفت. مقداری شوخی علمایی بین حضار رد و بدل شد. امام با چهره ای جدی نشسته بود. ما که در غرب زندگی کرده بودیم با این طرز برخوردها نا آشنا بودیم و برایمان تازگی داشت. به ایشان گفتم اجازه می دهید پرده های اتاق کشیده شود، ممکن است از روبه رو خطری صورت گیرد؟ ناگهان چهره درهم کشید؛ او باز شد و با خنده خاصی گفتند: اجازه ما دست شماست، هر طور صلاح می دانید. کمی تعجب کردم. تا آن موقع فکر می کردم ایشان با حالت جدی که دارند اهل لبخند و مزاح نیستند. از این رو این حالت جدی و آن لبخند مرا به تعجب واداشت. همان روز اول مقداری با روحیات ایشان آشنا شدم.

بعداز ظهر، دانشجویان و ایرانیان که از آمدن أمام خبردار شده بودند با شور و هیجان غیر قابل توصیف به سوی منزل روانه شدند. هیچ نیرویی قادر به کنترل کردن آنها نبود. فوج فوج از راه می رسیدند، آن هم در یک ساختمان کوچک که دارای یک سالن و یک اتاق بود. درون اتاق ها و راهروها جای سوزن انداختن نبود. پله ها مملو از جمعیت و تا داخل خیابان مردم صف کشیده بودند. همسایه ها وحشت زده از خانه ها سرک می کشیدند، مانند کسانی که به آنها شوک وارد شده باشد، همگی با حالت اضطراب و ناراحتی نظاره می کردند. پس از اندکی تأمل بنای ناسازگاری و فریاد بلند شد. بنگاهدار خبردار شد و سراسیمه وارد شد. به هر زبانی بود ساکت شان کردیم. به آنان قول دادیم که جمعیت به زودی اینجا را ترک می کنند. بلافاصله با آقای دکتر عسگری تماس گرفتم و راجع به ویلای نوفل لوشاتو که متعلق به همسرشان بود، صحبت کردیم. ایشان موافقت کردند. فردای آن روز سودابه به اتفاق همسر دکتر (madam colet) برای آماده کردن ویلا به نوفل لوشاتو رفتند.

وقتی هجوم جمعیت افزایش یافت، پلیس فرانسه وارد عمل شد و مرا احظار کرد و جویای قضیه شد. موضوع را به طور مفصل برایشان شرح دادم. رفت و فردا با نامه ای از رئیس پلیس فرانسه بازگشت. در آن نامه نوشته شده بود آقای خمینی یا باید خاک فرانسه را ترک کند و یا از فعالیت سیاسی خودداری نماید. همراه آقای قطب زاده نزد امام رفتیم و متن نامه را ترجمه کردیم. ایشان در کمال آرامش مثل اینکه هیچ مسئله مهمی اتفاق نیفتاده ، پاسخ داد: بگویید من دست از فعالیت علیه این رژیم فاسد برنمی دارم و خاک فرانسه را ترک می کنم، ولی بدانید فرودگاه به فرودگاه می روم و عليه این رژیم مبارزه می کنم. پیغام به پلیس داده شد، ولی بلافاصله همگی وارد عمل شدیم. قطب زاده بلافاصله با مسئولین فرانسوی، خبرنگاران و وکلا و آشنایان خود تماس گرفت و دولت فرانسه را به تکاپو واداشت. آقای سلامتیان که با رهبر سوسیالیست های فرانسه، آقای میتران و بعضی از معاونان او در ارتباط بود، از آن طریق وارد عمل شد. دیگران هم به نوبه خود مشغول شدند، این تلاشها نتیجه بخش بود. بالاخره دولت فرانسه کوتاه آمد.

دولت فرانسه بعد از این استقبال بی نظیر و آن اطلاعات دقیق که توسط دوستان ما دریافت کرد، انقلاب اسلامی ایران را جدی گرفت و پیروزی آن را حتمی دانست و به این نتیجه رسید که باید برای حفظ منافع آینده خود به تدارک و زمینه چینی و ارتباطات جدید سیاسی دست زند. وقتی مطمئن شدیم پلیس برای حفظ نظم و امنیت وارد عمل شده به سازمان دهی مشغول شدیم.

دیدگاه ها بسته شده است