نوفل لوشاتو در صدر اخبار جهان (قسمت چهارم)

چنانچه همین چند مورد که ذکر شد موشکافی و رمزگشایی شود، بسیاری از آن عوامل پنهان و آشکار که باعث به وجود آمدن این بدبینیها شده بود، مشخص می گردد و آنگاه هر فرد و یا گروهی نمی تواند دیگر یا دیگران را مقصر جلوه دهد و خود را مبرا از خطا بداند.

در بخش سوم خاطرات نوشتم که انحصارطلبی آقای دکتر یزدی زمینه ای به وجود آورد که روحانیون در صدد تلافی جویی و ستیز برآمدند. در این بخش به مواردی اشاره کردم که می شود دریافت که منشأ این انحصارطلبی تنها متوجه ایشان نبوده، بلکه اکثریت گروه های روشنفکری، روشنفکران مذهبی، روحانیون و دیگران نیز از این آفت مصون نبودند.

وقتی فردی خود و گروه خود را فعال ما يشاء و محور قرار می دهد و بار تمام مسئولیت ها را به تنهایی به دوش می کشد و دیگران را از قلم می اندازد و در این مسئولیت سهیم نمی داند، در این صورت، دانسته یا ندانسته در مسیری قدم می گذارد که جز انحصارطلبی و تحمیل عقاید نتیجه دیگری به بار نمی آورد.

آقای دکتر یزدی خود را در چنان جایگاه و مقام و محوری قرار داده بود که گویی دیگر انقلابیون حتی فرزند امام هیچ گونه نقشی در حفظ و حراست جان امام نداشتند و تمام ملت ایران تنها به ایشان چشم دوخته بودند.

این نگاه و روش یا مسئولیت بیش از اندازه در آن زمان بسیار رایج بود و در اکثر انقلابیون روشنفکر و روحانی به چشم می خورد و همین نگاه بود که دیگران را به واکنش وامی داشت. وقتی احساس مسئولیت بیش از اندازه به کار رود، باعث سختگیریهای بیش از اندازه می شود و در نتیجه، مسئولان حتی اگر مسئول یک خانواده باشد) به این نتیجه می رسند که تنها آنان هستند که قادرند و صلاحیت دارند جامعه را مدیریت کنند و به بهشت مورد نظر روانه کنند و دیگر افراد و گروه ها را فاقد صلاحیت و رهبری می دانند و چنانچه واکنشی از جانب آنان صورت گیرد، سعی می شود به عنوان مزاحم از جلوی راه برداشته شوند.

این نگاه و روحیه و روش، سازکارهایی پدید می آورد که انحصارطلبی حتی با نیت خالص، نقش برجسته و یگانه در مدیریت به وجود آورد. زمانی که این نقش نهادینه شد، حذف کردنها آغاز می گردد و سرانجام به دیکتاتوری ختم می شود.

بالعكس اگر از همان ابتدا همه دست اندرکاران، دیگران را در امور شرکت می دادند و خود و گروه خود را محور و فعال ما يشاء نمی دانستند به تدریج بدبینی ها و افکار منفی تاریخی به همگرایی و محبت و وحدت می گراید و آزاداندیشی در سرلوحه آن قرار خواهد گرفت. مسلمان در جامعه ای که قرنها زیر سلطه ستمگران و مستبدان قرار داشته، نمی تواند ثمری بهتر از آن داشته باشند. در این مدت بعد از انقلاب تحولات بسیاری رخ داد و در باورها و تصورات ذهنی بسیاری از فعالان سیاسی مؤثر در انقلاب تغییر و تحول صورت گرفت. آقای دکتر یزدی می گوید در خود من نیز تغییر و تحول صورت گرفته است.

این چند مورد - هر چند در حد اختصار گفته شد - بیان اوضاع آشفته آن لحظاتی بود که امام و همراهان بعد از آن همه سختی راه وارد پاریس شده بودند.

قبلا گفته شد وقتی مطمئن شدیم که دولت فرانسه تغییر موضع داده، به سازماندهی دست زدیم. به پیشنهاد آقای دکتر یزدی جلسه ای تشکیل شد. اعضای حاضر در جلسه، عبارت بودند از: آقایان بنی صدر، دکتر یزدی، صادق قطب زاده و از روحانیون آقایان حاج احمد آقا، آقایان املایی و فردوسی پور. آقای دکتر یزدی در خاطراتشان می نویسند:

بنا نبود غير همان چند نفر، کس دیگری در جلسه شرکت کند. اگر هم قرار بر شرکت کردن دیگران بود باید در آن جلسه تصمیم می گرفتیم، اما دیدم غضنفر پور از طرف آقای بنی صدر، آقای کریم پناهی از طرف آقای قطب زاده و دو نفر دیگر به جلسه آمدند، همان موقع فهمیدم موضوعی در کار است... تلقی آقای دکتر یزدی از شرکت کردن ما بر می گردد به همان حس بدبینی ایشان. او اینجانب به پیشنهاد آقای قطب زاده به جلسه رفتم. آقای دکتر یزدی تصور می کردند با وجود اختلاف بین بنی صدر و قطب زاده حتما این دعوت از طرف آقای بنی صدر صورت گرفته است، چنانچه قبلا هم اشاره کردم، همیشه سعی داشتم اختلافات آقایان را کاهش دهم، از این رو ارتباط دوستانه با آقای قطب زاده هیچ وقت تضعیف نشد و این پیشنهاد در نتیجه همان ارتباط دوستانه قبلی بود. ثانیا تا آنجا که به یاد دارم، آقای کریم پناهی در جلسه شرکت نداشت. از روز دوم هم آقای مهندس آیت اللهی که از دوستان قدیمی تر قطب زاده و بنی صدر بود، شرکت می کرد. ثالثا همگی تصور می کردیم هر کسی باید در این انقلاب اسلامی - ملی نقشی داشته باشد و در تصمیم گیریها شرکت کند؛ بنابر این، تصمیم گیری نباید تنها به یک یا چند نفر خلاصه شود. این موضوع به قدری حساسیت برانگیز بود که اعتراض دوستان انقلابی ما مانند آقایان دکتر مهدی عسگری و دکتر سلامتی که هر دو از سیاستمداران کهنه کار و پایه گذاران اولیه بودند را برانگیخت.